Big Bang (Büyük Patlama) Nedir?
Evren yaklaşık 13,7 milyar yıl önce, Büyük Patlama (Big Bang) denen bir patlamada doğdu; o zamandan bu yana sürekli değişiyor ve büyüyor. Daha trilyonlarca yıl da varlığını sürdürecek.
Hemen hemen bütün astronomlar, evrenin bundan yaklaşık 13,7 milyar[1] yıl önce, Büyük Patlama (Big Bang) denen bir enerji boşalması sonucunda oluştuğuna inanıyor. Evren küçücük bir an içinde yaratıldı. Öncesinde, hayal bile edilemeyecek kadar küçük bir hacme sıkışmış çok büyük miktarda enerjiden ibaretti; saniyeden de kısa bir zaman dilimi içinde genişledi. İğne deliğinden bile küçükken, bir galaksiden daha büyük bir boyuta ulaştı. O zamandan bu yana da genişlemeye devam ediyor.
Büyük Patlama (Big Bang) sırasında serbest kalan enerji atomaltı parçacıklara dönüştü. Üç dakika içinde sıcaklık 1028 (10 oktilyon = 10 milyar x milyar x milyar) o C’den 1milyar o C’ye düştü ve azalmaya devam etti. Bu sırada evren yüzde 77 hidrojen ve yüzde 23 helyumdan oluşuyordu. Bugün var olan diğer bütün elementler ve bileşikler bu iki elementten doğmuştur.
Evren yaklaşık 300.000 yaşına kadar opak bir sis gibiydi, sonra saydamlaştı. Sıcaklık 3.000 oC’ye düştü. Büyük Patlamadan hemen hemen bir milyar yıl sonra kütle çekimi hidrojenle helyumu bulutlar halinde birleştirmeye başladı. Böylece sürekli dönen gaz küreleri oluştu ve ilk yıldızlarla galaksiler doğdu.
Büyük Patlamanın (Büyük Patlama) Kanıtı
Uzak galaksilerin ışığı bize milyarlarca yılda ulaşır, bu sayede galaksilerin yıllar önceki hallerini görebiliriz. Çok güçlü teleskoplar kullanarak galaksilerin çok yeni, evrenin de henüz çocukluk evresinde olduğu dönemlere bakabiliriz. Görebildiğimiz en uzak cisimler, on milyar yıl önceki hallerinin görüntüleri bize ulaşan galaksilerdir.
Galaksilerin birbirlerinden uzaklaşmaları, bir zamanlar her şeyin tek bir yerde yoğunlaştığına işaret eder. 1965’te bilimciler çok büyük bir patlamadan kalma ısı dalgalarının uzayın her tarafından yayıldığını keşfettiklerinde Büyük Patlama’nın bir kanıtı daha ortaya çıktı. 1992’de COBE uydusu, Büyük Patlama sonrasında soğumadan kaynaklanan ısı dalgalanmalarını saptadı.
Yıldızları, insanları ve görebildiğimiz başka her şeyi meydana getiren, bildiğimiz normal madde evrenin yalnızca yüzde 4 kadarını oluşturur. Geri kalanı Karanlık Enerji ve Karanlık Madde’den oluşmuştur. Her iki hakkında da pek fazla şey bilmiyoruz.
Büyük Patlamadan Sonra Evrenin Geleceği
Evrenin doğuşunu inceleyen astronomlara kozmolog denir. Bu bilimciler aynı zamanda evrenin geleciğiyle de ilgilenirler. Kimi kozmologların inancına göre evren genişlemeye sonsuza dek devam edecek; ama genişleme hızı yavaş yavaş azalacak, yıldızlar yaşamlarının sonuna gelecek ve sonunda hepsi ölüp soğuyacak. Buna evrenin Isıl Ölümü ya da ‘Büyük Soğuma’ deniyor. Kimi kozmologların görüşü ise farklı. Onlara göre evren gitgide daha da hızlı genişleyecek ve içindeki her şey yırtılıp kopacak; galaksiler, sonra yıldızlar, sonra da atomlar. Buna da bazen ‘Büyük Yırtılma’ deniyor.
Evrenin geleceği Karanlık Enerji denen gizemli bir enerjiye bağlı. Evrenin yüzde 73’ünü oluşturduğu halde bu enerji hakkında pek az şey biliyoruz. Bilimcilerin keşfettiği neredeyse tek şey, Karanlık Enerji’nin kütle çekimine zıt yönde çalışarak evrene ayrılma yönünde bir itme uyguladığı. Bu enerji daha iyi anlaşılıncaya kadar, evrenin geleceği belirsiz kalacak.
Büyük Patlama (Big Bang) Aşamaları
1) Büyük Patlamadan önce hiçbir şey yoktu. Tek bildiğimiz, saniyenin küçücük bir diliminde, evrendeki bütün malzemeleri yaratmaya yetecek kadar enerjinin ortaya çıktığı. Evren soğudukça bu enerji atom parçacıklarına dönüştü.
2) Büyük Patlama’dan hemen sonra evren hayal bile edilemeyecek kadar küçüktü. Sonra aniden genişlemeye başladı ve her yöne yayıldı.
3) Atomların oluşabilmesi için yaklaşık 1028 oC’den yaklaşık 3.000 oC’ye düşmesi gerekiyordu. Atomlar, maddenin çok küçük birimleridir. Atomların çoğu, evrendeki en basit ve en bol bulunan maddeden, yani hidrojenden oluşuyordu. Geri kalanları ise daha karmaşık olan helyum atomlarıydı.
4) Hidrojen ve helyum, evreni ince ve koyu bir sisle kapladı. Daha yoğun kısımlardaki gaz atomları kütle çekimi sonucunda ayrı ayrı, çok daha küçük bulutlara dönüştü. (Kütle çekimi, cisimler arasındaki çekim kuvvetidir.) Gaz atomları bir araya gelip sıkışınca bulut merkezleri ısındı ve yıldızları doğurarak galaksileri oluşturdu.
5) Yaklaşık 4,6 milyar yıl önce Güneş oluştu. Güneşin çevresindeki gaz ve toz bulutunda karbon ve oksijen gibi maddeler vardı. Bunlar daha yaşlı yıldızların ölümü sırasındaki patlamalarda uzaya savrulmuştu. Bu malzemeler birlikte gezegenleri oluşturdu.
6) Dünya’da ilk canlı hücreler 3,8 milyar yıl önce ortaya çıktı. Yaşamın nasıl başladığı bilinmiyor. Belki de yıldırım fırtınaları, genç gezegendeki elementlerin ‘ çorbası’ içinde kimyasal tepkimeler başlattı.
7) Maymunlardan insan benzer canlılara geçiş, Büyük Patlamadan sonraki dönemin on binde biri kadar sürdü. Bugün bilimciler, zamanda geriye bakan uzay uyduları göndererek evrenin öyküsünü ortaya çıkarmaya çalışıyorlar.
Bilim Ansiklopedisi, Remzi Kitabevi, s. 388-399.
- İslâm’da Mesih İnancı
- Kul Himmet’in Hayatı ve Eserleri
- Yemînî’nin Hayatı ve Eserleri
- Virânî’nin Hayatı ve Eserleri
- Pir Sultan Abdal’ın Hayatı ve Eserleri
- Fuzûlî’nin Hayatı ve Eserleri
[1] Evrenin ne zaman oluştuğunu kesin olarak bilmiyoruz ama son bulgulara göre bunun 13,7 milyar yıl önce olduğuna inanıyoruz. Evrendeki bütün maddeler, zaman ve uzay Büyük Patlamayla oluştu. Önceleri madde atom altı parçacıklar halindeydi, sonra atomlara ve bileşiklere dönüştü. Gezegenimiz, evlerimiz, vücutlarımız da dahil olmak üzere, bugün bildiğimiz karmaşık malzemelerin hepsi bu şekilde ortaya çıktı.
